Reflectie op Leden- en vriendendag in Brugge (2024)

Afgelopen zaterdag kwamen leden en sympathisanten samen op onze Leden- en Vriendendag in Brugge. Het hoogtepunt van de dag was ongetwijfeld de aanwezigheid van de internationaal gerenommeerde Russische kunstenares Victoria Lomasko, die samen met regisseur Anna Moisenko deelnam aan een boeiend nagesprek volgend op de vertoning van Tree of Violence, een aflevering uit de documentairereeks Draw for Change. Een terugkerend thema in deze documentaire zowel als in haar kunstwerken, is de rol van vrouwen in protesten en het verband tussen een autoritaire staatsmacht en gendergerelateerd geweld in de privésfeer. 

Lomasko, die in 2022 haar thuisland ontvluchtte, staat bekend om haar grafische reportages over sociale onrechtvaardigheid en onderdrukking in Poetins Rusland. Ze vertelde ons hoe ze in dat onderzoek op de grenzen stootte van grafische reportage en benadrukte dat kunst niet alleen verslag doet van de realiteit, maar ook een brug slaat tussen generaties en perspectieven: “Het vergroten van gebeurtenissen vraagt om het vergroten van taal – dit is hoe een kunstenaar van reportage naar symboliek gaat.” Anna Moisenko, die de documentaire mede regisseerde, gaf tijdens het gesprek inzicht in de samenwerking met Lomasko en hoe zij samen verhalen vertellen die vaak buiten het bereik van de reguliere media vallen. 

Ook in het Westen worden sommige van hun standpunten met weinig enthousiasme ontvangen. Haar ervaringen met protesten in Minsk lieten een bittere nasmaak achter bij Lomasko, die ervoor pleit de slagkracht van protest en activisme niet te overschatten. “Zelfs als een hele bevolking de straat opgaat, werkt dat niet in een dictatuur,” zei Lomasko tijdens haar talk. “Kan protest dienen als een effectief middel om het politieke systeem te veranderen, of zijn bijeenkomsten in de 21e eeuw niets meer dan theateroptredens geworden voor mensen om hun frustraties te ventileren?” Misschien kan de kunstenaar een andere rol innemen, één die de onbewandelde pistes en grijze zones opzoekt in een gepolariseerde samenleving. 

De dag werd afgesloten met een presentatie van Lomasko’s boek The Last Soviet Artist, waarin ze de overgang van de Sovjetperiode naar het huidige Rusland beschrijft, en hoe kunst in die context een krachtig middel blijft om onderdrukking te weerstaan en te strijden voor vrijheid.

In de ochtend vonden er verschillende rondetafelgesprekken plaats, waarin we samen met leden en sympathisanten een aantal thema’s en uitdagingen voor de toekomst bespraken. 

Een van de gesprekken ging over het versterken van de band tussen verschillende generaties binnen het Masereelfonds. We hadden het over het belang van inhoud die zowel jong als oud aanspreekt, met specifieke aandacht voor samenwerkingen met jongerenorganisaties. Het werd duidelijk dat creatieve en laagdrempelige vormen van programmatie zoals via muziek en kunst en het herdenken van traditionele formats, een belangrijke rol kunnen spelen om meer jongeren te bereiken.

Een andere tafel behandelde de vraag hoe we de ruimte voor dissidente stemmen in onze samenleving  kunnen beschermen en vergroten, en welke rol het Masereelfonds hierin eventueel kan spelen. Veel mensen merkten op dat dissidentie niet alleen ter linkerzijde bestaat maar ook ter rechterzijde en dat we dissidentie niet zomaar kan claimen als ‘progressief’. Er is namelijk ook veel dissidentie die zich tegen de democratie keert. Daarnaast kwam ook naar voren dat veel activisten vandaag de dag meer onder druk komen te staan en dat Masereelfonds een rol kan spelen in het verbindingen creëren, het aanbieden van ondersteuning aan deze groepen, ondermeer via deelname aan brede coalities en samenwerkingen.

In een derde ronde tafel werd besproken hoe het Masereelfonds kan bijdragen aan de strijd tegen extreemrechts. Er werd geopperd om vaker activiteiten te organiseren waar mensen met uiteenlopende politieke achtergronden bij elkaar kunnen komen. Tegelijkertijd werd besproken dat het belangrijk is om via media zoals ons ledenblad Aktief desinformatie en fake news te ontkrachten. Het belang van bredere samenwerkingen tussen het middenveld en de vakbonden werd ook gesuggereerd.

De waardevolle inzichten uit deze gesprekken werden verwerkt in het opstellen van ons nieuwe beleidsplan en het bepalen van het doelstellingenkader 2026-2030. We willen alle deelnemers hartelijk danken voor alle input!

We kijken terug op een geslaagde dag vol inspiratie, reflectie en verbondenheid, en kijken uit naar wat de toekomst brengt.