Stefaan Van den Bremt is een oude bekende bij het Masereelfonds. Oud klinkt wat boud, want de dichter, vertaler en essayist vierde onlangs zijn tachtigste verjaardag. Hij deed dat met een nieuwe dichtbundel en met een reeks van zijn gedichten op verrassende wijze op muziek gezet. Boek en cd zijn te koop met een ledenvoordeel en alvast op twee plaatsen organiseert het Masereelfonds in het voorjaar een evenement met de dichter.
Frank Jacobs is afgevaardigd bestuurder van het Masereelfonds. In een vorig leven verzorgde hij de communicatie van de Algemene Centrale van het ABVV.
In de jaren tachtig van vorige eeuw was Van den Bremt een van de sterkhouders van de uitgeverij van het Masereelfonds. Hij maakte deel uit van de redactieraad en publiceerde verscheidene titels bij het fonds. Ondertussen ligt er een indrukwekkend oeuvre op de boekenplank: een vijventwintigtal dichtbundels, enkele essays, en, niet te vergeten, de vertaling van tal van grote auteurs. Van den Bremt bracht de Belgisch-Franstalige literatuur onder de aandacht, onder meer met magistrale vertalingen van dichtwerken van Emile Verhaeren. Bij zijn vertalingen uit het Duits vinden we Bertolt Brecht, een auteur die hem blijvend beïnvloedde. Hij gaf ons ook toegang tot de Spaanstalige poëzie, vooral dan tot het werk van de Afro-Cubaan Nicolás Guillén en tot de grote Mexicanen, Octavio Paz, Jaime Sabines en Ramón Lopez Velarde. In Mexico geniet hij daarvoor trouwens groot aanzien.
Op verkenningstocht
“Schaduw Lezen”, zo heet de nieuwe dichtbundel van de jarige. De auteur neemt ons daarin mee naar zijn jeugd. Hij voert ons langs dijken en wegen van Zeeuws-Vlaanderen. Hij blijft stilstaan bij wat nooit stilstaat: de tijd en de leeftijd. Hij herinnert ons aan ingrijpende gebeurtenissen. En, hij brengt ons bij de schrijvers die hem de stiel leerden en die hem blijven begeesteren. Altijd onderneemt hij met zijn lezers verkenningstochten door het werk van anderen. Het gaat over meer dan een citaat van deze of gene auteur waarmee een gedicht wordt ingeleid. Van den Bremt gaat bij wijze van spreken tegenover een auteur aan de schrijftafel zitten: hij gaat in dialoog met hem, hij herhaalt zijn woorden, hij reageert op diens thema of verhaal, of hij zet diens vertelling voort. De teksten of verhalen zijn altijd geïnspireerd op reeds bestaande stukken. Dat heet intertekstualiteit en daar is niets uitzonderlijks aan. Maar Van den Bremt laat dat zeer nadrukkelijk gebeuren, en dat geeft zijn werk een ongeziene rijkdom en schoonheid. In “Schaduw Lezen” weerklinkt de stem van Dante, Martinus Nijhoff, Apollinaire, Brecht, Aragon en van nog een stuk of wat belangwekkende schrijvers.
Uitgelezen keuzes
“Schaduw lezen” boort verscheidene thema’s aan, maar altijd is het idee van de titel aanwezig. Het gaat over de schaduw van anderen op de dichter. Of de schaduwen op jou als lezer. Of de schaduw van de dichter of van jou op de anderen. Er is de schaduw die we zelf op de toekomst werpen, of de schaduw die we achter ons laten. Al die schaduwen kun je op vele, heel persoonlijke manieren lezen. Want al lezend ga je op zoek, je selecteert wat je aanbelangt, wat je raakt. Het komt er dus op aan een uitgelezen keuze te maken.
Je kunt daarvoor verscheidene wegen bewandelen. Zo kun je je aan de dichter niets gelegen laten liggen: je leest autonoom, je zet alleen jouw eigen verbeelding en gevoelsleven aan het werk, en je houdt aan jouw lectuur een heel persoonlijke beleving over. Dat kan perfect werken, net zoals naar een schilderij kijken of naar een muziekstuk luisteren zonder er de ontstaansgeschiedenis of achtergrond van te kennen. Probeer het maar eens met het gedicht op deze bladzijde. Lees het zonder de uitgesproken context ervan te kennen. En herlees het straks opnieuw wanneer je verder in dit artikel een nadere verklaring bij het gedicht hebt meegekregen. De uitleg zal jou een geheel andere beleving bezorgen. Want in plaats van autonoom te lezen, probeer je dan uit te zoeken wat de dichter tot schrijven heeft aangezet. Al lezend ga je een eindweegs met hem mee, je beleeft zijn gedicht in dialoog met hem. Bij Stefaan Van den Bremt ontsluit zich op die wijze een wereld vol wonder en verrassing.
Verrassend en schoon
Zo bijvoorbeeld is er het gedicht “Die dag”, dat ingezet wordt met een citaat uit een zang van Dante’s Divina Commedia. Het kost maar weinig moeite om de complete zang terug te vinden, je kunt het onmiddellijk van het internet plukken. Op een nik en een gauw kom je terecht bij de tragische minnaars Paulo en Franscesca, die vervoerd raken door het verhaal van ridder Lancelot en koningin Guinevere. Je ontdekt dat Dante haast woordelijk doorklinkt in het gedicht, dat meteen ook de dimensie krijgt van een passioneel liefdesverhaal. Hetzelfde kan je ondernemen met “La Jolie Rousse”, een gedicht dat niet alleen zijn begincitaat, maar ook zijn titel ontleent aan een van de allermooiste werkjes van Guillaume Apollinaire. Je kunt het meteen met een zoekmachine op jouw scherm toveren. Met die achtergrond erbij krijgen “La Jolie Rousse” en de enkele gedichten die erop volgen inderdaad een verrassende en wonderlijke schoonheid.
Vooral Mexico en de Mexicaanse dichters zijn zeer aanwezig in deze dichtbundel. Dat was uiteraard al duidelijk als je “Wandelen in de Zona Rosa” al eens las zonder enige uitleg. Maar waar gaat het dan wel over? De Zona Rosa is een chique buurt van begin twintigste eeuw in Mexico-stad. De Paseo de la Reforma is een boulevard aangelegd naar het voorbeeld van de Brusselse Avenue Louise, als eerbetoon aan keizerin Charlotte, de zus van Leopold II. En langs de boulevard vind je het monument van een engel, de “Angel de la Independencia”. Lees het gedicht nu eens opnieuw. Hoe anders is nu jouw ervaring, jouw beleving, met Stefaan Van den Bremt veel nauwer aan jouw zijde? Vertoef je nog altijd in Mexico-stad, of komen ook de Brusselse bedelaars je voor de ogen?
De muzikale hartenklop
“Wandelen in de Zona Rosa” heeft met zijn terugkerende zinsdelen en zijn vele alliteraties een muzikale hartenklop, een ritme dat wel heel kenmerkend is voor de poëzie van Stefaan Van den Bremt. De Afro-Cubaanse klanken van Nicolàs Guillèn, de Andalusische canto’s van Garcia Lorca, maar ook de kadans van de liedjes van Bertolt Brecht zijn altijd blijven doorklinken in zijn werk. Het maakt zijn gedichten zeer geschikt om liedjes van te maken. Componist Marc Michaël De Smet heeft dat voortreffelijk gedaan met 29 gedichten, gekozen uit het hele oeuvre. Ze worden gezongen door Teike Vos, met een verfrissende helderheid die kleur en inhoud van de gedichten alle eer aandoen. De liedjes staan op cd en die bevat ook een QR-code die toegang verschaft tot een commentaar van Stefaan Van den Bremt bij de gekozen gedichten. Samen met de dichter gaat het muzikale duo in het voorjaar op tournee, met een voorstelling die ook door het Masereelfonds op enkele plaatsen wordt geprogrammeerd. Overigens is er nog een virtuele tentoonstelling over de dichter, te vinden op www.poëziecentrum.be, met foto’s, commentaren, video- en audiofragmenten.
Er is met andere woorden een ruim aanbod om op vele manieren de poëzie van Stefaan Van de Bremt te beleven, en om, zoals literatuurprofessor Dirk De Geest suggereerde bij de voorstelling van “Schaduw lezen”, zijn gedichten vele keren te lezen en te herlezen. Of zoals Martinus Nijhoff het stelde: “Lees maar, er staat niet wat er staat”.
| Wandelen in de Zona Rosa (Mexico-stad, 24-10-2014) | |
| Op de Paseo de la Reforma liep ik langs een beeldschoon kind met een zoontje dat diep sliepAan een breekbaar godenkind met een doodmoe mensenzoontje liep ik in de menigte voorbij.Niemand zag dat beeldschoon kind. Niemand zag haar nietig zoontje. Niemand zag haar bedelschaaltje.Nog dichter werd de menigte. Nog wat dunner werd de lucht. Nog leger werd het lege schaaltje. | Op de Paseo de la Reforma liep ik langs een kleine leegte, langs een leegte die niet slonk.In die leegte lag een zoontje en die leegte schonk dat kind op een smerig bedelschaaltje.Engel op je hoge voetstuk, klapwiek in de roze zone van je gloriedronken droom.Wie wierp in het voorbijgaan nog een schijntje in de schaal? Late zon? Of vroege maan? |
| Schaduw Lezen van Stefaan Van den Bremt, 71 blz., een publicatie van Uitgeverij P. Leden krijgen de dichtbundel tegen € 12 i.p.v. € 17,95. De cd “Een ander Liedje” met gedichten op muziek van Marc Michaël De Smet, gezongen door Teike Vos. In eigen beheer. Een voorproefje op www.teikevos.be. Leden krijgen de cd tegen € 10 i.p.v. € 15.Geïnteresseerd? Bestel met een mailtje naar info@masereelfonds.be. Preciseer wat je wil, boek, cd, of beide.Voorstellingen met de dichter en het muzikale duo, reeds gepland op 6 februari in Dilbeek en in juni in Oostende. Hou onze kalender in het oog voor verdere informatie. |